Seçim yapmakta zorlanacağınız ekipmanlardan birisi de uyku tulumudur. Öncelikle 4 mevsim de kamp yapmak gibi bir hedefiniz varsa tek bir tulumla idare edemeyeceğinizi kabul ederek başlamamız gerekiyor. Çadır konusunda olduğu gibi kriterleri aşama aşama anlatmaya çalışacağız.
Size uygun uyku tulumunu belirlemenizde en önemli nokta olan ısı derecelendirmeleri uzun ve sıkıcı bir konu olsa da seçiminizin temelini oluşturacağından detaya girmekten kaçınmayacağız, önerimiz siz de okumaktan kaçınmayın.
ISI DERECELENDİRMELERİ
Uyku tulumları mevsimlere göre 3 ana kategoride değerlendirilir.
- Yazlık Tulumlar (~0°C ile 15°C arası)
- 3 Mevsim Tulumlar (~-2°C ile -15°C arası)
- Kışlık Tulumlar (~-15°C ile -40°C arası)
Burada en önemli soru tulumların üzerinde belirtilen derecelerin doğruluğundan nasıl emin olabileceğimiz. 2002 yılına kadar bütün firmalar kendi laboratuvarlarında yaptıkları, standartları kendileri tarafından belirlenmiş testlere göre derecelendirme yapmaktaydı. Aynı yıl Avrupa Standardizasyon Komitesi tarafından tarafsız ve standart bir uygulama olan EN 13735:2002 standardı kullanıma alınmış olup zaman içerisinde yapılan bazı revizyonlarla kullanılmaya devam etmektedir.
Test parametreleri, uygulama esasları ve kişisel farklılıklar gibi konular halen bazı tartışmalara neden olsa da üreticiler arasında doğru ve adil bir “karşılaştırabilirlik” yaratması açısından nihai tüketici için önemli bir rehber niteliğindedir. Bu testlerin profesyonel ve tarafsız laboratuvarlar tarafından uygulandığını, ürünlerin test sonuçlarına göre belgelendirildiğini söylemeden geçmeyelim.
Testlerde insan fizyolojisine uygun mankenler kullanılmaktadır. Öncelikle sizler için de rehber olacağını düşündüğümüz test parametrelerine bir göz atalım;
- Baz alınan kriterler, erkek için 25 yaş, 1.73 m boy, 73 kg; kadın için 25 yaş, 1.60 boy, 60 kg. Bu standart, çocuklar ve bebekler için, askeri amaçlı ve kutup keşfi gibi ağır şartların yaşanabileceği durumlarda kullanılacak tulumlar için herhangi bir değerlendirme yapmamaktadır.
- Test mankenine eşofman veya termal özellikler sahip üst ve alt ayrı olmak üzere içlik ve dize kadar çorap giydirilir. Özellikle mumya tiplerin testinde yüz maskesi de kullanılmaktadır.
- Test zemini, altından hava geçişini sağlayacak şekilde yükseltilmiş ahşap bir platformdur. Tulumun altında 12 mm kalınlığında kauçuk mat bulunur.
- Değerlendirmede rüzgâr hızı 0,3 m/s olarak baz alınır, yani çadır içindeki durum simüle edilir.
- Kullanılan tulumun tamamen kuru olduğu varsayılmaktadır.
Standart sadece bir rehberdir, son kullanıcı için kişisel farklılıklar belirleyicidir. Yapı olarak çok üşüyen bir insanla, üşümeyen bir insan arasında aynı tulumda çok farklı değerlendirmeler ortaya çıkabilir. Kullandığınız uyku tulumu iç taraftan aşırı terleme, dış taraftansa ortamda bulunan nem nedeniyle belirtilen performansı sergilemeyebilir. Ayrıca ıslanma durumunda ısı kaybının 24-25 kat daha fazla olacağı da unutulmamalıdır.
EN 13537 standardına uygun olarak test edildiği üretici tarafından beyan edilen uyku tulumlarında belirtilen derecelendirmeler ise şu şekildedir.
Tmax : Maksimum sıcaklık anlamına gelir, aynı zamanda “upper limit” (üst limit olarak da ifade edilebilir). Değerlendirme erkeğe göre yapılır. Tulumun bütün fermuarları açıkken, (varsa) başlığı takılı değilken ve kullanıcının kolları dışarıdayken aşırı terleme olmadan konforlu yatabileceği maksimum sıcaklığı ifade eder.
Tcomf : Konfor ısısı anlamına gelir ve değerlendirme kadına göre yapılır. Kullanıcının üşümeden ve terlemeden konforlu bir şekilde yatacağı ısıyı veya ısı aralığını ifade eder.
Tlim : Sınır ısı değeri anlamına gelir ve değerlendirme erkeğe göre yapılır. Kullanıcının cenin pozisyonunda 8 saat boyunca üşümeden yatacağı değeri belirtir.
Text : Ekstrem ısı değeri anlamına gelir ve değerlendirme kadına göre yapılır. Kullanıcı ciddi düzeyde üşüme yaşar. Tecrübesiz kullanıcılar için soğuk ısırığı gibi ölüme kadar götürebilecek ciddi sağlık sorunları riski bulunur.
UYKU TULUMU TİPLERİ
Mumya (Mummy) Uyku Tulumları
Vücut hatları göz önünde bulundurularak üretilen bu tip tulumlar, vücut ile tulum arasında hareketsiz bulunan hava miktarını minimize ettiği için ısı korunumu açısından en verimli olanlardır. Başlıklı ve başlıksız versiyonları mevcuttur. Şekilleri itibariyle diğer tulumlara göre daha az malzeme kullanıldığından mukayeseli olarak daha hafiftir ve sıkıştırıldıklarında daha az yer kaplarlar. Tulumun içerisinde hareket edebilmek pek söz konusu olmadığından bütün kullanıcılar için rahat olmayabilir fakat donma derecesine yakın hava şartlarında kamp yapacaksanız mumya tip ve başlıklı bir tulum kullanmaktan başka bir seçeneğiniz yok gibidir. Satın alırken dikkat edilmesi gereken iki nokta vardır. Tulum içerisindeki sıcak havanın dışarı çıkmasını engellemek amacıyla fermuar boyunca ve boyun kısmında dolgu malzemeli parçaların olması, başlıkta da gergi ipinin bulunması.
Yarı Dikdörtgen (Semi-rectangular/Barrel) Uyku Tulumları
Mumya tip tulumlarda çok rahat uyuyamayan kullanıcıların bir sonraki tercihidir. Genel yapıları birbirine benzese de mumya tiplere göre omuz, kalça ve ayak bölümleri daha geniştir. Isı korunumu açısından dikdörtgen tulumlara göre avantajlı olsa da mumya tulumlar kadar başarılı değillerdir. Başlıklı ve başlıksız modelleri mevcuttur. Mumya tiplere daha ağır olup sıkıştırıldıklarında daha çok yer kaplarlar.
Dikdörtgen (Rectangular/Blanket) Uyku Tulumları
Çok büyük oranda yaz mevsimi için tasarlanmış olan bu tipler 3 model arasında en fazla ağırlığa, sıkıştırıldığında en büyük hacme ve en düşük ısı korunumuna sahiptir ama tartışmasız en geniş iç hacmi sunarlar. Başlıklı versiyonları yok denecek kadar azdır, bazı modellerinde matı içerisine sokabileceğiniz alt bölmeler de bulunur.
DOLGU MALZEMELERİ
Doğal (Kuş Tüyü) Dolgu Malzemeleri
Uyku tulumlarında kullanılan dolgu malzemeleri arasında ısı/ağırlık denkleminde performans anlamında açık ara önde gidenler tabi ki doğal olanlardır. Markaların kullandığı üç farklı türü vardır. İlk ikisi “kuş tüyü” dendiğinde aklımıza gelen şekle sahip ördek ve kazdan elde edilen tüylerdir. Üçüncüsü ise daha farklı yapıya sahip ve kazların göğüs bölgesinden elde edilen tüylerdir. Üçüncü tür diğerlerine göre çok daha iyi performans sergiler. Doğal dolgu malzemelerinin kullanıldığı tulumlar insan yapımı elyaf yani sentetik malzeme kullanılanlara göre çok daha pahalıdır. Kendi içerisinde bir değerlendirme yapacak olursak yukarıdaki sıralamayı tersten okumamız yeterli olacaktır. Bazı üreticiler fiyat avantajı sağlayabilmek adına karışım da kullanabilmektedir. İster mont olsun ister tulum, bu amaç için ördek/kaz üretimi gerçekleştiren ve bunları kullanan firmalar her zaman hayvan hakları savunucularının haklı olarak hedefindedir.Dünya piyasalarında butik olarak sınıflandırabileceğimiz sadece birkaç firma hayvanlardan doğal olarak dökülen tüyleri toplayarak üretim yapmakta olup ürünleri için doğal olarak da çok ciddi rakamlar talep etmektedir. Ayrıca bütün üreticilerin kullandıkları tüylerin aynı kalitede olmadığını da her zamanda akılda tutmak gerekir.
Düşük ağırlık
Mükemmel ısı korunumu
Küçük hacim
Çok uzun ömür
Yüksek fiyat etiketi
Islandığında kaybolan ısı korunumu
Islandığında zor kuruma
Koku yapma ihtimali
Alerjen barındırma riski
Bakım/temizlik zorluğu
Tabi ki birçok üretici doğal malzemelerin eksileri (su dayanımını artırmak ve hipoalerjenik hale getirmek) ve toplanma yöntemleri konusundaki sorunları giderebilmek veya en azından minimize edebilmek amacıyla çalışmalar/uygulamalar geliştirmekte ve bu özellikleri belirterek ürün satışını gerçekleştirmektedir.
Kafa karıştıran konulardan birisi ise dolgu miktarlarıdır. Amerikan ve Avrupa test metotları parametreler konusunda farklılıklar sergilese de uygulama pratikte aynı şekilde yapılır. Alacağınız tulumun markasına göre baz aldığı standart da değişecektir ama genelde arada çok ciddi farklar beklenmemelidir. Test belirli bir çapa sahip bir silindirin içerisine yerleştirilebilen tüyün hacmini belirler, aşağıda resimli bir örnek görebilirsiniz.
Firmaların yoğun araştırma ve geliştirme çalışmaları neticesinde bugün artık 1100 dolgu hacmine sahip ürünlerde üretilebilmektedir. Hacim ne kadar yüksekse o kadar iyidir ama unutulmamalıdır ki bu ürünün ısı derecelendirmesini değil ağırlığını etkiler.
Sentetik Dolgu Malzemeleri
Hem bulunabilirlik hem de fiyat avantajı nedeniyle üreticiler yaygın olarak sentetik elyaflardan faydalanırlar. Doğal olanlara (kuş tüyü) göre ısı performansları daha düşüktür. Sadece çantanızla seyahat ederken tulumların ağırlık ve boyutları sorun olabilecekken diğer aktivitelerde hiçbir sıkıntı çıkarmaksızın görevlerini yerine getireceklerdir.
Antialerjik
Düşük fiyat
Islandığında termal özellikleri koruma
Islandığında kolay kuruma
Kolay bakım
Yüksek ağırlık
Yüksek hacim
Daha kısa kullanım ömrü
Daha düşük termal izolasyon
ÖLÇÜLER
Yurtdışında farklı boylarda bulunabilse de ülkemizde genelde standart boyda (200 cm ve 230 cm) uyku tulumları satılmaktadır. Boyunuza uygun olmayan bir tulum içerisinde fazladan kalan hareketsiz hava termal açıdan olumsuz etki yapacaktır. Bu sorunu minimize edebilmek adına tulumun boş kalan ayak kısmına mont gibi kıyafetlerinizi sıkıştırabilirsiniz. Bazı üreticiler cinsiyete ve yaşa göre de üretim yapmaktadırlar, erkek/kadın/çocuk. Kadınlar için olan tulumlar daha dar omuz, daha geniş kalça alanına sahip olup içeride kalan havayı azaltacağından ısı korunumuna olumlu etki yapacaktır. Çocuklar için üretilen tulumlar ise genelde üç mevsim veya yaz şartlarına uygundur.
KULLANILAN KUMAŞLAR
Standart naylon, polyester veya su itici özelliklere sahip bu ve benzeri materyaller kullanılmaktadır. Uyku tulumları genelde hava şartlarına mukavemet etmek üzere tasarlanmadıkları için unutulmaması gereken kullandığınız tulumun “su geçirmez” değil, “su itici (suya dayanıklı)” olduğu ve ayrıca yıpranmaya daha müsait olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. Bu nedenle, kumaş yüzeyinin küçük karelere bölünmüş halde göründüğü ripstop kumaşlar herhangi bir takılma veya aşınma nedeniyle oluşan yırtığın ilerlemesini engelleyecektir.
DİKİŞ YAPILARI
Dikişler arasında kalan bölmelerdeki ısı kaybı en çok bu yapıda yaşanır.
Bölmeler arasında oluşan geniş yüzey sayesinde ısı kaybı minimize edilir.
Diyagonal halde üst üste binen bölmeler vasıtasıyla ısı kaybı yaşanması engellenmiş olur.
AKSESUARLAR
Tulumunuzu açık havada kullanacağınız durumlarda tulum üzerine bir kılıf veya bivak geçirebilirsiniz. Bu tip malzemeler genelde su geçirmez özelliklere sahip olduğu için hava geçirgenlikleri de düşüktür. Bu kılıf sayesinde tulumunuzun hem kuru ve temiz kalmasını sağlayabilir hem de tulum içerisindeki sıcaklığı birkaç derece artırabilirsiniz. Kılıfı tulumun üzerine geçirebileceğiniz gibi katmanı iç kısımda oluşturabilmek için içeriden de kullanmanız mümkündür.